प्रेमाची पहिली शिकवण

आज अचानक एक गोष्ट आठवली. साधारण तीन चार महिन्यांपूर्वी आमच एक गेट टुगेदर झाल होत. आमची  college ची मित्र मैत्रिणींची gang भेटली होती त्यावेळी college मध्ये कोणाला कोण आवडायचं याची यादी निघाली. विषय आवडीचा असल्यामुळे सगळ्यांनाच त्यात रस होता. कृतिकाचा नवरा जास्त लक्ष देवून ऐकत होता हे माझ्या लक्षात आल. मी त्याचा ताण हलका करण्यासाठी बोललो कि कृतिका कुठल्याच लिस्ट मध्ये नव्हती. ती पण उत्साहात बोलत होती कि माझ्या terror मुळे माझ्या मागे कधी कोणी लागल नाही. कृतिका पुढे म्हणाली कि मला हे प्रेम वगैरे जमल नाही पण समीर सोबत आहे म्हणून आमचा संसार चालू आहे.
बाकीच्या बऱ्याच गोष्टी झाल्यात पण मला तिचं ते वाक्य खूप बोचल. तिने प्रेम आणि संसार वेगळे ठेवलेत !!

आज हे सगळ आठवायच कारण अवनी . तिला नुकताच भेटून आलो आणि जवळपास दोन तास आणि चाळीस मिनिटे तिच्याशी वाद-संवाद झालेत. अवनी माझ्या एका मित्राची मुलगी. १७ -१८ वर्षाची पण माझी खास मैत्रीण. पहिल्या नोकरीच्या ठिकाणी अभय आणि माझी ओळख झाली. अभय पुण्याचा असला तरी घरी येण्याच आमंत्रण तो मनापासून देत असे आणि अश्याच त्याच्या एका आमंत्रणाला आम्ही नुकत्याच join झालेल्यांच्या group  ने मनावर घेतल. अभयने खूप छान बेत केला, नवीन office आणि नवीन शहर असल्यामुळे आम्हाला घरी असल्यासारखं वाटलं. त्यावेळी आमची ओळख एका छोट्या परिशी झाली - अवनी. अभय आणि वासंती ची मुलगी. तेव्हा अवनी ४-५ वर्षाची असेन. पण आमच्या मध्ये ती लगेच रुळली. माझ्याशी तिची खास गट्टी जमली. मग अभयकडे वरचेवर जाणं वाढल. अवनीला माझा लळा लागायला तेवढ पुरस होत. 

अवनीचा वाढदिवस असो वा त्याच्याकडचे कुठलेही function असो मी अभयच्या घरचा permanent सदस्य झालो. माझ्या shopping च्या लिस्ट मध्ये अवनी साठी काही ना  काही वस्तू असायची. माझ्या लग्नाच्या वेळी बायको आणि तिचे घराचे रडत असतांना आमच्याकडून अवनीने भोकाड पसरलं होत. तिला कोणीतरी सांगितलं कि आता काका तुझ्याकडे लक्ष देणार नाही आणि फक्त काकुचेच लाड करणार. अवनीला समजावणे कठीण झाले. अशी माझी आणि अवनीची मैत्री.

कुठल्याहि गोष्टीसाठी पहिले माझ्याकडे हट्ट  करणारी, सगळ पहिले मला सांगणारी आणि माझं ऐकणारी अवनी. अभय आणि वासंती वाहिनीने कधी यावर आक्षेप घेतला नाही कि अवनी माझ्याशी सगळ share  करते. फक्त कधी कधी त्यांची मत विचारात घेण्याची ताकीद मिळायची आम्हाला. तिचे छंद, शाळेच्या सहली, आवडी जपण्यासाठी तिला लागणारी मदत आणि घरच्यांकडून अपेक्षित स्वतंत्र ती माझ्या जोरावर मिळवायची.  पण आता थोडी मोठी झाली होती. तिला पण तीच मत होत आणि ते प्रदर्शित करण्याचा स्वतंत्राचा लढा तिने माझ्यापासून चालू केला.

पण गेल्या एक दोन महिन्यात प्रकरण जरा वेगळ वळण घेत होत. वासंती वाहिनी तिच्या चिडचिड्या स्वभावाची नेहमी तक्रार करत असायची. मला घरी येवून तिच्याशी बोलण्याची गरज आहे अस त्याचं मत होत. पण मला जमल नाही. शेवटी एके दिवशी मी वेळ काढून गेलो अवनीला माहित नव्हते मी कशा साठी आलो होतो ते. अवनी ने college च्या गप्पा चालू केल्या. नवे मित्र मैत्रिणी त्यांचे किस्से नवे नवे modern  विचार बराच काही. मग ती हळूच नाजूक विषयांकडे वळली.
अवनी- "काका, आमच्या क्लास मध्ये ३ couples  पण आहेत."
मी - "?"
"म्हणजे GF - BF रे. मी तुझ्या वयानुसार couple  म्हटलं. तुला कळव म्हणून. " तेवढ्यात तिने मला चिमटा काढला.
"अरे काका, आज काळ college मध्ये हाच माहोल असतो. हेच विषय असतात चघळायला."
मी - "गुड. मग तू शोधतेय तुझ्यासाठी एखादा BF ??"
अवनी- " काहीपण रे तुझ काका ?? मला अजून तसली गरज नाही आहे. आणि ते सगळ बोरिंग असत. fashion म्हणून करतात हे सगळ. fad असत फक्त. नुसता timepass. "

मला तिच्या बोलण्यात थोडा राग पण जाणवत होता आणि थोडी हि जाणीव कि मला हे सगळ आवडत

मला त्यात काही वावग वाटल नाही. बऱ्याच वेळा आपण ज्या गोष्टीच्या मागे लागतो पण ती मिळत नाही, ती आपल्याला नकोच आहे अस सांगत राहतो. ते सांगण दुसऱ्यांसाठी नसून आपल्याच मनासाठी असत. अवनीच पण हेच झाल होत. मी मात्र संभ्रमात होतो. अभय-वासंतीशी या विषयावरती काहीच चर्चा झाली नव्हती त्यामुळे मला या विषयावरती बोलायला कठीण झाले होते. त्यांच मत काय आहे याची मला पुसटशी पण कल्पना नव्हती. तसे मला ते orthodox कधी वाटले नाही.

पण हा विषय नाजुक होता.

आणि मी अवनीला काय सांगतो यावर तिचं जोडीदारच (एक अथवा त्यापेक्षा जास्त )आयुष्य अवलंबून होत. मी गोंधळून गेलो होतो पण मला त्यावेळी " मैरा नाम जोकर" मधला जॉनी आठवला जो त्याला तरुण पणाच्या गोष्टी विचारल्यावर म्हणतो मै भी कभी जवान था !! मला वाटत मँचुरिटी यालाच म्हणत असावे.

मी अवनीला विचारल, " आपण या विषयावर थोड बौलायच का? "

अवनी- " अरे बिनधास्त काका."

मी - "आणि फक्त तू आणि मी. ते पण मित्र आणि मैत्रीण म्हणून.सुरूवात मी करतो म्हणजे तुला पटेल की तुझा मित्रच बोलतोय." 

अवनी- "चालेल रे काका"

मी - "अवनी, प्रेम आयुष्यमधली सगळ्याच सुंदर आणि आवश्यक गोष्ट  आहे. ते अस ठरवून करता येत नाही आणि ठरवल तरी टाळता येत नाही. गमतीदार संदर्भ द्यायचा असेल तर ते अपघातासारख असत, पण अपघातात आपल्याला दुखापत होउ नये म्हणून जपतो. इथे मात्र ते दुःख देत नाही, हव हवस वाटत.

अवनी शांत पणे ऐकत होती.

"पण जेव्हा आपण प्रेम करतांना चुकतो तेव्हा त्रास आपल्यालाच होतो."

अवनी- "आणि चुकीच्या माणसावर ?. . "

मी हसलो, " आवनी प्रेम करताना समोरचा माणूस कसा आहे हा प्रश्नच नसतो. फायदा आणि तोटा हो व्यवहार झाला, ते लग्न. आणि...

अवनी- "म्हणजे तुला म्हणायचं आहे की प्रेम आणि लग्न वेगवेगळ्या गोष्टी आहेत??"

मी - "हो खुप वेगळ्या!! प्रेम होवून जात कळत नाही विचार करता येत नाही पण लग्न विचार करुन कराव लागत. ती कमिटमेंट असते आणि प्रेम डेडीकेशन् .

प्रेमाला व्यवहार कळत नाही. पण तुला आत्ता लग्न नाही तर प्रेम समजावून घ्यायचय."

अवनी- "काका पण प्रेम लग्नामधे कन्व्हर्ट झाल पाहिजे ना??"

मी - "लग्न म्हणजे सफल प्रेमाच प्रतिक नाही. तो यशस्वी संसार झाला. नियमांचे चोख पालन केलेला. पण प्रेमात नियम नाहीत. " 

अवनी- " काका थेअरी कळली पण हे सांग आता करायच काय? कॉलेज मधे गेल्यापासुन हेच बघतेय की प्रेम म्हणजे एक फँशन्. कम्पल्सरी विषय कॉलेज मधला." 

मी - "पण तुला अडवतेय कोण? होणार असेल तर होवू दे. पण तु ज्या लेव्हलच प्रेम करू शकते ते समजु शकणारा व्यक्ती पाहिजे ना. "

अवनी- "म्हणजे निवड आली ना काका??"

मी - "अग पण दान देताना सुद्धा देणाऱ्या एवधीच घेणाऱ्याची लायकी बघायची असते. त्याला ते सांभाळता पण आल पाहीजे ना? तू मनापासून प्रेम करशील तर समोरच्या व्यक्तीला तसच  प्रेम करता आल पाहिजे. आणि त्याची लायकी हि looks, धमाकेदार व्यक्तिमत्व, सगळ्याच्या गळ्यातला ताईत असणे हे गुण नकोत. हे सगळ fashin किंवा fad असू शकते. खऱ्या प्रेमाला लुक्स ची नाही हूक्सची गरज असते. "

अवनी- "आता हा काय नवीन फंडा ??"

मी - "हूक्स म्हणजे मनाला अडकणारे हूक्स. मनाला connect करणारे, जोडणारे हूक्स. ते जास्त महत्वाचे. एकाद्या सुंदर मुलासोबत चार चौघांमध्ये फिरताना खूप अभिमान वाटेलाही स्व: ताचा, पण एकांतात त्या सुंदर मुलाने  तुला चांगलं वागवल पण पाहिजे ना. तुझ्या मनातल त्याला कळल पाहिजे, मनाला जपता आला पाहिजे. "

अवनी- "काका तू मला एक वेगळाच विचार दिलाय. मी असा विचार केला नाही कधी. आणि आजूबाजूला हे सगळ इतक विचित्र पद्धतीत present केल्या जात आणि परत घरात काही बोलता येत नाही . मनमोकळ बोलता येत नाही, आई-बाबांना सतत जाणून घ्यायचं असत कि माझे मित्र कोण? आम्ही कुठे जातो? मला कळत  नाही कि त्यांना माझ्याकडून सगळ काढण घ्यायचं असत कि माझे मित्र म्हणून ते सहज विचारत असतात."

मी - "अवनी, आई बाबा मित्र होण्याचा प्रयत्न करतील च पण प्रश्न हा आहे कि तुझे विचार काय आहेत? प्रेम अस fashion म्हणून करू नकोस, प्रेम अस college मधला compulsary विषय म्हणून करू नकोस, कोणाशी पैज लागली म्हणून करू नकोस, कोणाला दाखवायचं कि माझा पण BF आहे म्हणून करू नकोस. ते जेव्हा होईल तेव्हा होऊ दे.  ठरवून नको करून. ते जेव्हा अनुभवता येईल तेव्हा अनुभव घे घाई नको करू."

अवनी- "आई बाबा तुला पुढल्या वेळी घरात घेणार नाही. मला प्रेमाची महती सांगतोय."

मी - "अवनी ज्या गोष्टी मुळे संपूर्ण आयुष्य सुंदर होत  गोष्ट चुकीची अस कस सांगू तुला ?? लग्न झाल कि प्रेम करायला शिक अस सांगायला मी काही मूर्ख नाही. प्रेमावर आत्ता पासूनच विश्वास असला पाहिजे ते जेव्हा भेटेल तेव्हा भेटो !!!"

अवनी- "काका, हे तुझे विचार. मला वाटत नाही आई-बाबा पण इतके मोकळ्या स्वभावाचे असतील. "

मी - "प्रेम याबद्दल तुझे विचार जाणण्यासाठी आणि माझ मत सांगण्यासाठी मी तुला बोलत केल. मी तुझा काका होवून हे बोलू शकत नाही पण मित्राच्या वेशात येवून काकाचे विचार ऐकवू शकत नाही. तू प्रेम कर अस मी म्हणत नाही, करू नकोस अस पण नाही. माझ म्हणण एकच आहे कि प्रेम सुंदर असत आणि ठरवून करता येत नाही."

अवनी- "काका !! " अवनी मला येवून बिलगली. तिच्या डोळ्याच्या कडा पाणावल्या होत्या . पण तिच्या cool  स्वभावामध्ये बसत नसल्याने ती रडत नव्हती. आणि प्रेम काय हे कळल म्हणून डोळे ओले होण्यापेक्षा प्रेम ऊमजल म्हणून तिने आनंदी व्हाव हि माझी पण इच्छा होती.

तिच्या आई बाबांना मला हेच सांगायचं होत कि तिच्या वयाला साजेसा सल्ला देण्याच्या नादात तिला प्रेम वाईट असत अस सांगू नका, प्रेम सुंदर असत आणि ते करण्याची ताकद तिला द्यायला हवी.

तिच्या वयात नाही पण अभय-वासंतीच्या वयात तर प्रेमाच महत्व आणि किंमत नक्कीच कळायला हवी. हो ना ??


अमित जहागीरदार
पुणे
ऑगस्ट २०१५